Sanktuarium Matki Boskiej Zwycięskiej Parafia Oczyszczenia NMP w Odporyszowie
Pierwsza wzmianka o parafii w Odporyszowie w „Liber beneficiorum” Jana Długosza pochodzi z okresu po 1470 roku i odnosi się do kościoła pw. św. Małgorzaty, który istniał do początku XVIII w. Podczas najazdu szwedzkiego, gdy wojska Karola Gustawa spaliły pobliskie miasteczko Żabno, garść szlachty z rycerstwem i ludem, okopana w lesie niedaleko kościoła uderzyła na wojska szwedzkie, rozpraszając je i topiąc w pobliskich bagnach. Wedle opowiadanej legendy, obrońcom Odporyszowa przyszła z pomocą Matka Boska, wyprowadzając zdrój czystej wody z siedmiu źródełek. W tzw. „studzience”, krystaliczne źródło bije po dziś dzień. W następstwie zwycięstwa nad innowiercami, obraz Matki Boskiej został otoczony kultem, który rozszerzał się i gromadził coraz większe rzesze pielgrzymów. Zostawiali oni liczne wota i zapisy w kronikach. Pojawił się więc zamysł budowy nowej, jednonawowej świątyni w stylu barokowym – konsekrowanej 16 września 1714. Obecnie w miejscowym kościele znajdują się: ołtarz główny z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem, ze św. Wojciechem i św. Stanisławem, ołtarze boczne z obrazami św. Katarzyny, Chrystusa Bolesnego, św. Józefa, chrzcielnica marmurowa, ambona rokokowa, organy 11-głosowe, stacje Męki Pańskiej, witraże, barokowy krucyfiks. Na wprost wejścia głównego do świątyni znajduje się wolnostojąca dzwonnica, nakryta hełmem z latarnią. Zawieszony na niej dzwon został odlany w 1925 w miejscowości Udine, w północnych Włoszech. W latach 1866–1869 Jan Wnęk, miejscowy rzeźbiarz, cieśla i konstruktor, na oczach tysięcy pielgrzymów, wykonał szereg lotów z kościelnej dzwonnicy na własnoręcznie skonstruowanej maszynie do latania. Pionierskie wyczyny śmiałka, ze względu na brak dokumentalnych potwierdzeń nie zyskały dotychczas miejsca w oficjalnej historii awiacji.
Obraz Matki Bożej Odporyszowskiej jest namalowany na desce lipowej o wymiarach 240×130 cm. Z którego wieku ten obraz pochodzi i kto go namalował, trudno dziś dociec. Nie dająca się dostatecznie udokumentować źródłami pisanymi miejscowa tradycja przekazuje, że co najmniej od 400 lat obraz ten jest znany i nadzwyczaj czczony w Odporyszowie. Przedstawia on Matkę Bożą trzymającą Dzieciątko na ręku. Najświętsza Maryja Panna ma na sobie ciemno – czerowną sukienkę i zarzucony zielony płaszcz za złocistymi gwizadami. W prawej ręce trzyma berło oparte o ramię, lewą zaś obejmuje Dzieciątko Jezus. Twarz Najświętszej Panienki jest pełna słodyczy, dobroci i łagodności. Wyraziste i piękne oczy zdają się patrzeć z macierzyńską czułością na modlący się przed Jej Obrazem lud. U dołu Obrazu, po obu Jego stronach widoczne są dwie postacie. Po prawej stronie stoi Św. Stanisław, a po lewej Św. Wojciech, biskupi i męczennicy, patronowie naszego narodu. Postacie Maryji i Jezusa otacza sześć główek aniołów. To razem z nimi we wspaniałym tryptyku, króluje Matka Boża Odporyszowska. W odporyszowskim Sanktuarium, przed słynącym z łask obrazem Matki Bożej – Pani Powiśla, gromadzą się wierni z okolicznych parafii, ale także pielgrzymi z całej Polski. Znajdujący się w ołtarzu głównym obraz, przedstawiający Maryję z dzieciątkiem, został utrwalony w tutejszej tradycji jako obraz słynący z trzech objawień. Pierwsze miało dokonać się w 1572 roku, podczas napadu Kozaków i Tatarów na tutejszą okolicę. Mała garstka mieszkańców okolicznych wiosek uszła do lasu w Odporyszowie, gdzie stał dębowy krzyż. Modlącym się i proszącym o łaskę Odporyszowianom ukazał się na krzyżu obraz Matki Bożej. Polacy odczytali go jako znak i uderzyli na wroga odnosząc zwycięstwo
.
Drugie objawienie Matki Bożej miało miejsce w Odporyszowie podczas najazdu kozacko – tatarskiego w 1654 roku. Strwożeni zbliżającymi się grupami najeźdźców mieszkańcy zebrali się w pobliżu kościoła (już nieistniejącego pw. Św. Małgorzaty), by prosić Maryję o wstawiennictwo. Tu ujęła się po raz kolejny za mieszkańcami ziemi odporyszowskiej, a blask bijący ponad kościołem, z którego wyłonił się Cudowny Obraz był sygnałem, że odparcie ataku jest możliwe, co według tradycji się stało. Trzecie ukazanie się Matki Bożej miało miejsce podczas „potopu szwedzkiego”, kiedy to ludność odporyszowska szukając schronienia w wałach obronnych doznała objawienia, dającego im wolę walki. W końcu XVII w. na obraz nałożono kute w srebrze srebrne sukienki. Biskup Tarnowski Franciszek Lisowski koronował obraz 15.08.1937 r. W czasie II wojny światowej obraz ukrywano w podziemiach katedry w Tarnowie.
