Sanktuarium Matki Boskiej Bolesnej w Limanowej
Początki: wiek XVI "
[...] Pierwszy dokument o istnieniu kościoła w Wilmanowej (Limanowa)
to akt ustalenia patronatu dla tegoż kościoła w aktach Kurii Biskupiej Krakowskiej,
z dnia 16.XI. 1527 r. W akcie tym podano, że o nadanie probostwa w Limanowej
starają się dwaj księża, jeden to Jan z Olkusza, a drugi to ks. Feliks z Rabrota.
Z dokumentu tego wynika, że w roku 1527 stał juz pierwszy kościół limanowski
i że wtedy powstała parafia przy tym kościele. Po zatwierdzeniu że kolatorem nowego
probostwa jest Achacy Jordan, zostaje przeznaczony przez Kurię Biskupią Krakowską
ks. Jan z Olkusza na pierwszego proboszcza w Limanowej. [...] Zapisano, że w roku
1551, 1552 płaciła po raz pierwszy Świętopietrze parafia Hylmanowa należąca do dekanatu Lipnickiego.
Hylmanowa to na pewno nasza Limanowa. [...] Zatem pierwszy kościół limanowski wystawiony przed
rokiem 1527 został konsekrowany w 1558 przez ks. bpa. Andrzeja z Pilzna, sufragona krakowskiego.
Jako głównego patrona kościoła podano św. Walentego i tak podaje wizytacja z XVI wieku.
Kościół ten wybudowany w formie krzyża, drewniany z wieżą od strony zachodniej, miał trzy ołtarze
jeden główny św. Walentego boczny po prawej stronie św. Mikołaja i boczny po lewej stronie Matki Bożej. ...
Według aktu wizytacji z r. 1596 należą do parafii limanowskiej obok miasta wsie: Mordarka, Jabłoniec,
Stara Wieś, Rzeki, Lypowe, Sowliny. [...] Wizytacja w latach 1608 i 1618 podaje, że kościół limanowski
jest pod wezwaniem św. Mikołaja i św. Walentego, a zatem zmieniono pierwotny tytuł kościoła z św. Walentego
na św. Mikołaja. Opisy ołtarzy wskazują że i tutaj zaszły zmiany od czasów konsekracji kościoła.
Bo wielki ołtarz ma w sobie obraz Matki Bożej Różańcowej ... na bokach wielkiego ołtarza inni święci.
Ołtarz boczny z lewej ma obraz Matki Bożej, a ołtarz boczny z prawej ma obraz św. Walentego i historię
życia tego świętego malowaną po bokach." Wiek XVII "[...] Z dokumentu wizytacji ks. Biskupa Zadzika
odbytej w r. 1640 dowiadujemy się że... kościół limanowski ma już wtedy 4 ołtarze. Ołtarz wielki
Matki Bożej Różańcowej, boczny św. Walentego i drugi boczny św. Mikołaja, czwarty za kratami
drewnianymi Matki Bożej. Kościół jest pod wezwaniem św, Walentego, tak notuje wizytacja
i tak było pierwotnie. Kościół ma na swoje utrzymanie 12 krów żelaznych od parafian a proboszcz ma ich 15.
[...] Znakiem pogłębienia życia religijnego jest założenie w r. 1635 bractwa Różańca Św. które założył na
wezwanie proboszcza o. Andrzej Brentuis, dominikanin, z Krakowa. [...] W połowie XVII wieku ma Limanowa
drugiego księdza. Obok proboszcza, podają metryki, księdza wikarego albo nazywają
go komendatoriuszem bo zastępował proboszcza nie mieszkającego w Limanowej. Limanowa ma stale
organistów i osobno rektorów szkoły, z których niektórzy są też tytułowani jako kantorzy kościelni.
W r. 1654 rektorem szkoły był Wojciech Jasiczewski, diakon, pochodzący z Limanowej.
Ma kościół swoich dzwonników, a więc miał i swoje dzwony." Wiek XVIII "[...] Według wizytacji
z r. 1727 kościół limanowski jest pod wezwaniem św. Walentego, jak było pierwotnie.
Posiada cztery ołtarze: a to wielki nowo zbudowany św. Walentego, drugi boczny po prawej stronie
św. Jana Kantego, trzeci po lewej św. Mikołaja, a czwarty N.M.Panny. Chrzcielnicę ma kamienną,
powałę drewnianą, zaokrągloną, stylem barokowym wymalowaną. Na wieży przy kościele są trzy dzwony. ...
Do parafii limanowskiej należały wtedy /1727/ miasto Limanowa,
wsie; Stara Wieś, Golczów, Wola, Mordarka, Sarczyn, Sowliny, Skrudlne i Lipowe. ...
Do Komunii św. wielkanocnej przystępowało, jak pisze wizytacja, około 1500 osób
i przez analogię można przyjąć że parafia limanowska cała liczyła wtedy /1727/
około 2200 osób. [...] W początkach XVIII wieku rozpoczęła się sprawa Matki Boskiej w Mordarskiej kaplicy.
[...] Statua Matki Boskiej po pożarze świątyni została przeniesiona na jej stare miejsce
do kaplicy Mordarskiej. Dopiero w r. 1774 zostaje sprowadzona do prowizoryjnej zbudowanej kaplicy w Limanowej.
W r. 1777 stoją ściany nowego kościoła drugiego zrzędu. Kościół ten drewniany ukończono następnego roku.
W r. 1779 stanęła wieża drewniana." Wiek XIX "[...] Proboszcz (...) wykańcza kościół, buduje budynki
plebańskie i w roku 1800 urządza nowy cmentarz z kaplicą drewnianą. [...] U ludu miejscowego utarła się legenda,
że Matka Boska przenosiła się sama do kaplicy w Mordarce do czasu aż Kościół parafialny limanowski poświęcono jej,
jako patronce i aż ustanowiono święto Matki Boskiej Bolesnej jako święto parafialne - odpust.
[...] 12 maja 1823 r. ks. biskup Tyniecki (...) uroczyście konsekrował kościół, zbudowany przed 46 laty
i cztery dzwony i bierzmował około 1000 ludzi. [...] Gdy przed obchodem 100 letniej rocznicy Konstytucji 3 maja,
w roku 1891, debatowali przedstawiciele społeczeństwa limanowskiego jakimby trwałym pomnikiem uczcić rocznicę.
Ks. Łazarski rzucił myśl, by wybudować jako pomnik murowany kościół w Limanowej. Tą myśl podejmują zebrani
i od 3 maja 1891 r. zaczynają zbierać składki na budowę odpowiedniej świątyni." Kościół p.w. MB Bolesnej z 1777 r.
- rozebrany w 1909 r. (reprodukcja - Wieś i Miasteczko - Materiały do architektury polskiej – tom I) Wiek XX "[...]
W roku 1918 kościół został benadykowany i oddany do użytku wiernych. ... Dnia 2.X.1921 r. w święto
Matki Boskiej Różańcowej /odpust tutejszy/ konsekrował ks. Biskup Leon Wałęga nowy kościół limanowski.
[...] W nowej przepięknej świątyni ożywia się cześć ku cudownie słynącej Matce Bożej i należy mieć nadzieję
i starać się usilnie o to by ta cześć Matki Bożej wzrastała. Modły oparte o silną wiarę w wstawiennictwo
Maryi przynosą dalsze, nowe dowody widocznych znaków cudownego wysłuchania i wtedy trzeba rozpocząć
starania o uznanie urzędowo przez Kościół św. że statua Matki Bożej jest cudowna i o koronację uroczystą
Matki Bożej Limanowskiej. [...]" Zaczęto czynić starania o uznanie Figury limanowskiej za laskami słynącą
i o uroczystą koronację. W 1966 roku aktu koronacji dokonał Arcybiskup Metropolita Krakowski Karol Wojtyła.
A po kradzieży korony w 1981 roku ponownej rekoronacji dokonał 22 czerwca 1983 roku Papież Jan Paweł II
W roku 1982 rozpoczęły się prace nad wybudowaniem tzw. Małej Kalwarii Limanowskiej, w której
w skład wchodzą obecnie: ołtarz ze sceną Ukrzyżowania, kaplica Grobu Pańskiego, stacje Drogi Krzyżowej,
Święte Schody, zaplecze dla pielgrzymów W 1991 roku Papież Jan Paweł II, doceniając Sanktuarium limanowskie,
podniósł je do godności bazyliki mniejszej. A w roku 1999 Jan Paweł II podążają do Starego Sącza na uroczystość
kanonizacji bł. Kingi zatrzymuje się przed Sanktuarium limanowskim błogosławiąc go i całe miasto.
* wybrane fragmenty pochodzą z opracowania ks. Józefa Jońca dotyczącegohistorii parafii limanowskiej z 1953 roku.
Ze względu na nieczytelną kopię opracowania w niektórych miejscach mogą wystąpić
nieścisłości i niezgodność z oryginałem.
